Pogląd Przyjaciela Sądu

Kraków, dnia 1 marca 2017 r. roku
Sąd Najwyższy Izba Cywilna
Sygn. akt.: I CSK 440/15

POGLĄD PRZYJACIELA SĄDU (AMICUS CURIAE)

1. WSTĘP.

Stowarzyszenie Przyjazne Lotniska z siedzibą w Krakowie w zakresie celów statutowych zajmuje się ochroną środowiska poprzez strzeżenie zasady zrównoważonego rozwoju w realizacji przedsięwzięć infrastrukturalnych związanych z rozbudową i eksploatacją portów lotniczych na terenie Polski. Stowarzyszenie podejmuje różnorakie działania: uczestniczy w konsultacjach społecznych przy tworzeniu infrastruktury, prowadzi poradnictwo prawne dla poszkodowanych zatruciem środowiskowym, przedstawia stanowiska organom administracji odpowiedzialnym za projekty infrastrukturalne, zagospodarowanie przestrzeni, ochronę środowiska. Działalność

Stowarzyszenia można śledzić na stronie internetowej: http://przyjaznelotniska.pl/ .

Niniejszym, działając jako Amicus Curiae, wobec trwających kilku tysięcy postępowań o odszkodowania w związku z utworzeniem Obszaru Ograniczonego Użytkowania dla Portu Lotniczego im. F. Chopina w Warszawie, jak i wobec wydania przez Sąd Najwyższy uchwał w sprawach III CZP 62/16 oraz III CZP 114/15 składamy niniejsze pismo. Podkreślić należy, że istota problemu leży nie w kwestii obowiązywania poprzedniego Rozporządzenia Nr 50 z dnia 7 sierpnia 2007 r., lecz w ustaleniu jaki to akt prawa miejscowego i dlaczego tworzy Obszar Ograniczonego Użytkowania dla Portu Lotniczego im. F. Chopina w Warszawie.

Do tej pory żaden ze składów orzekających nie zadał sobie trudu ustalenia rzeczywistych powodów podjęcia prac nad utworzeniem OOU na mocy uchwały Sejmiku Woj. Maz. Nr 76/11. Żaden ze składów orzekających nie dokonał analizy istoty i specyfiki tej ważkiej instytucji prawnej, jaką jest  Obszar Ograniczonego Użytkowania. Brak tych analiz skutkuje tym, że mieszkańcy Warszawy nie  tylko doznają wywłaszczenia (częściowego ograniczenia prawa swojej własności) bez rekompensaty, lecz co istotne są poddawani nieusuwalnemu oddziaływaniu hałasu lotniczego, który narusza ich zdrowie i zagraża życiu a jednocześnie są pozbawieni prawa do rekompensaty.

Oczekujemy, że Sąd Najwyższy stanie na wysokości zadania i wyjaśni przedmiotowy problem, nie dopuszczając to tego dziej się aktualnie w Apelacji Warszawskiej, tj. do oddalenia każdego tygodnia dziesiątek powództw bez uwzględnienia meritum i wagi społecznej problemu. Wskazać należy, iż zgodnie ze stanowiskiem doktryny prawniczej korzystanie z uprawnienia przewidzianego przez przepis art. 63 kpc jest jak najbardziej celowe w sprawach o precedensowym i skomplikowanym charakterze, których rozstrzygnięcie może rzutować na (…) sytuację prawną wielu osób (tak: P Grzegorczyk w: Kodeks Postępowania Cywilnego Komentarz pod red: T. Erecińskiego Warszawa 2012, s. 314). Niewątpliwie wszystkie te warunki zostały spełnione w niniejszej sprawie. Wyrok i ocena prawna Sądu Najwyższego w sprawie niniejszej będzie stanowić istotną wskazówkę do dalszego procedowania w ok. 2.500 postępowaniach sądowych, w których pojawiło się istotne zagadnienie prawne dotyczące właściwej, celowościowej wykładni art. 129 ust. 4 p.o.ś. w kontekście utworzenia dwukrotnie obszaru ograniczonego użytkowania dla tego samego przedsięwzięcia w rozumieniu art. 135 ust. 1 i 2 p.o.ś., tj. zagadnienie obowiązywania rozporządzenia nr 50 w kontekście wejścia w życie uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego nr 76/2011 z dnia 20 czerwca 2011 roku (dalej: uchwała 76/2011) i tym samym terminu właściwego do zgłaszania roszczeń Z całym naciskiem wskazać należy, iż w żadnym ze znanych Stowarzyszeniu orzeczeń ani Sąd Apelacyjny w Warszawie (w szczególności w szeroko cytowanym orzeczeniu z dnia 27 listopada 2014 roku I ACa 852/14) ani dotychczas w swoich rozważaniach Sąd Najwyższy kompleksowo nie wypowiedziały się w przedmiocie zastosowania art. 129 ust. 4 p.o.ś. do sytuacji kiedy dla tego samego lotniska (przedsięwzięcia) tworzy się (nie zmienia granic istniejącego obszaru, lecz wydaje się nowy akt prawa miejscowego) dwukrotnie obszar ograniczonego użytkowania, na skutek powszechnego przyjęcia przez sądy administracyjne (w tym przez Naczelny Sąd Administracyjny) i organy administracji rządowej i samorządowej, braku obowiązywania aktu prawa miejscowego tworzącego dotychczasowy obszar ograniczonego użytkowania i tym samym braku stosowania ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości przewidzianych w dotychczasowym akcie prawa miejscowego. Żaden ze wskazanych Sądów nie analizował powodów podjęcia prac nad utworzeniem nowego OOU na mocy uchwały Sejmiku Nr 76/11. Wypowiedź Sądu Najwyższego w niniejszej sprawie może być zatem pierwszym orzeczeniem, w którym dokonana powinna zostać kompleksowa analiza zarysowanego wstępnie zagadnienia, zaś ocena prawna może mieć znaczenie dla innych składów orzekających, które będą rozstrzygać  sprawy z tożsamym zagadnieniem prawnym.

1. STANOWISKO.

Wiadomym jest Stowarzyszeniu dyskusja jaka toczy się pomiędzy sądownictwem administracyjnym a sądownictwem powszechnym o mocy obowiązującej rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego nr 50 z 2007 r. i jej destrukcyjne skutki dla stabilności systemu prawa i stanu praworządności. O ile bowiem pion administracyjny państwa i samorządu, po wydaniu postanowienia NSA z 29 września 2009 r. II OSK 445/09, jednolicie uznaje ten akt za nieobowiązujący, to pion sądownictwa   powszechnego rozpoznaje jego moc aż do czasu utworzenia OOU uchwałą nr 76 z 2011 r. Prowadzi to do sytuacji, w której w oczach administracji aktem prawnym tworzącym OOU wokół Okęcia jest dopiero uchwała Sejm. Woj. Maz. nr 76 z 2011 r., zaś w oczach sądownictwa powszechnego jest nim rozporządzenie Woj. Maz. nr 50 z 2007 r. nowelizowane przez uchwałę Sejm. Woj. Maz. nr 76 z 2011 r. Konsekwencją tego sporu jest dla mieszkańców sytuacja, w której nie mogą oni przeciwdziałać ograniczeniom. Skargi składane na rozp. Woj. Maz nr 50 z 2007 r. są bowiem odrzucane przez WSA w Warszawie i NSA, gdyż akt ten utracił moc. Równocześnie roszczenia odszkodowawcze mieszkańców są oddalane przez sądy cywilne z biegunowo odmiennego powodu. Jest to zatem sytuacja, która w oczach poszkodowanych odbierana jest jako pułapka zastawiona na nich przez Państwo i nakierowana na osiągnięcie celu wywłaszczenia bez odszkodowania. Przykładem tego klinczu mogą być najnowsze orzeczenia WSA w Warszawie (IV SA/wa 1643/16 z 25 lipca 2016 r., postanowienie NSA II OSK 2596/16 z 10 listopada 2016 r.). Dzieje się tak nawet mimo że WSA i NSA w Warszawie dalej i konsekwentnie wskazują, że rozporządzenie nr 50 z 2007 r. nie może stanowić przedmiotu skargi na akt prawa miejscowego, gdyż nie istnieje w obrocie prawnym. Zdaniem sądownictwa administracyjnego sytuacja taka ma miejsce bez względu na rozbieżność stanowisk NSA i SN, co do skutków noweli z 15 listopada 2008 r. Zdaniem WSA w W-wie (postanowienie z 25 lipca 2016 r.) nawet przyjęcie, że rozporządzenie nr 50 z 2007 r. nie utraciło mocy z dniem 15 listopada 2008 r. nie zmienia tego stanu rzeczy. Sądy administracyjne wskazują bowiem jednoznacznie, że to uchwała Sejm. Woj. Maz. nr 76 z 2011 r. konstytuuje aktualny OOU wokół lotniska Okęcie. Nie jest to nowelizacja poprzedniego OOU. W  takim bowiem przypadku, gdyby był to ten sam OOU, istniałaby ciągłość prawna i tożsamość (tak z 2007 jak i z 2011 r.). Tak jednak nie jest. Brak ciągłości prawnej pomiędzy rozporządzeniem nr 50 z 2007 r. a uchwałą z 2011 r. jest zatem niewątpliwy. To nie rozporządzenie nr 50 z 2007 r. ogranicza stronę w prawie własności ale uchwała nr 76 z 2011 r. i tylko z tym aktem prawnym może on dyskutować przed WSA. Istotne jest przy tym, że jedyną przesłanką jaka legła u podstaw podjęcia utworzenia nowego OOU na mocy uchwały Nr 76/11 było przyjęcie przez NSA, organy administracji i samego pozwanego że Rozporządzenie Nr 50/2007 nie obowiązuje. Podkreślić należy stanowczo, że Obszar Ograniczonego Użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie z 2011 r., ustanowiony na podstawie uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego nr 76/11, powstał wobec uznania braku istnienia OOU dla Portu Chopina i konieczności jego istnienia dla funkcjonowania Portu Lotniczego. Powyższe, tj. podstawę podjęcia prac nad nowym OOU, potwierdził również Urząd Marszałkowski w pismach:

29. a) pismo Urzędu Marszałkowskiego z dnia 29.07.2015 r., PŚ-V.1431.13.2015.TW: gdzie wprost wskazano: „Powodem zobowiązania PP Porty Lotnicze do wykonania przeglądu ekologicznego w zakresie oddziaływania akustycznego na środowisko dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie oraz przystąpienia do tworzenia nowego obszaru ograniczonego użytkowania był stan prawny po wydaniu przez Naczelny Sąd Administracyjny orzeczenia z dnia 29 września 2009 r., II OSK 445/09 dotyczącego obowiązywania rozporządzenia nr 50 Wojewody Mazowieckiego z dnia 7 sierpnia 2007 r.”.
30. b) pismo Urzędu Marszałkowskiego z dnia 19 marca 2014 r., PŚ-V.1431.5.2014.TW: „Jak wynika z tytułu i treści uchwały nr 76/11 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2011 r. utworzony został nowy obszar ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Wcześniej Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że obszar ograniczonego użytkowania utworzony rozporządzeniem nr 50 Wojewody Mazowieckiego z dnia 7 sierpnia 2007 r. przestał obowiązywać”.
31. c) pismo Urzędu Marszałkowskiego z dnia 26 sierpnia 2013 r., PŚ-V.1431.13.2013.TW: „Obszar ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie utworzony rozporządzeniem nr 50 Wojewody Mazowieckiego z 2007 r. obowiązywał do czasu orzeczenia jego nieważności przez Naczelny Sąd Administracyjny Postanowieniem z dnia 29.09.2009 r., sygn. akt: II OSK 445/09”. Tym samym nie sposób przyjąć, że przed 3 sierpnia 2011 r. (data wejścia w życie uchwały Nr 76/11) istniały jakiekolwiek ograniczenia związane z OOU, których to wprowadzenie wiąże się z 2 – letnim termin do wystąpienia z roszczeniami. To z OOU utworzonym na podstawie uchwały Sejmiku Nr 76/11 należy wiązać wszelkie skutki prawne jakie ustawodawca wiąże z utworzeniem Obszaru Ograniczonego Użytkowania. Wreszcie Stowarzyszenie zaznacza, że problem jaki stoi przed Sądem w aktualnej sprawie dotyczy nie tylko OOU wokół lotniska Okęcie. Do Stowarzyszenia o pomoc prawną zwracają się bowiem również mieszkańcy OOU wokół lotnika w Katowicach Pyrzowicach, którzy nigdy nie otrzymali żadnej rekompensaty za ograniczenia wprowadzone uchwałą Nr III/27/3/2008, co było skutkiem przyjęcia iż akt ten utracił moc obowiązującą z dniem 15 listopada 2008 r. – jak stwierdzono w postanowieniu NSA z 23 marca 2010 r. II OSK 2032/09 (odpowiednik postanowienia NSA z 29 września 2009 r. II OSK 445/09 w sprawie Okęcia). Wobec powyższego przystąpiono tam do prac nad utworzeniem nowego OOU, który został przyjęty uchwałą 'o utworzeniu' obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska Katowice Pyrzowice nr IV/53/12/2014 z 25 sierpnia 2014 r. Akt ten został przyjęty dlatego właśnie, że „pomiędzy 15 listopada 2008 roku a 25 sierpnia 2014 roku nie obowiązywał żaden obszar ograniczonego użytkowania dla Międzynarodowego Portu Lotniczego „Katowice” w Pyrzowicach” (Marszałek Woj. Śląskiego w udzielonej inf. publicznej). Dlatego dopiero akt prawa miejscowego z 25 sierpnia 2014 r. tworzy OOU i jest źródłem ograniczeń. Akt ten ma charakter konstytutywny.

Przychylamy się do stanowiska powoda.